राधाकिशन दमानीः डि–मार्टका मालिकको सफलताको कथा

भारतमा यदि कोही कम मूल्यमा किराना सामानहरु किन्न चाहन्छन् भने, उनीहरुमध्ये धेरैको पहिलो छनौट हो, डि–मार्ट। यो मुम्बईको पवई क्षेत्रमा २००२ देखि शुरू भएको थियो।

आज कम्पनीको भारतभरमा २३८ पसलहरु छन्। यो कम्पनी, जसले एक सफल कहानी बनायो, एक सफल लगानीकर्ताद्वारा बनाईएको हो, जसलाई भारतिय शेयर बजारका बिग बुल राकेश झुनझुनवाला पनि आफ्नो सल्लाहकारको रूपमा मान्छन्। चर्चाबाट धेरै टाढा बस्ने यो व्यवसायीको नाम हो, राधाकिशन दमानी।

मानिसहरु उनलाई ‘आरडी’ को नामबाट पनि चिन्छन्। सेतो कपडा मन पराउने भएकोले, धेरै मानिसहरु उनलाई ‘मिस्टर ह्वाइट एण्ड ह्वाइट’ को नामबाट पनि बोलाउँछन्। अस्सीको दशकमा शेयर बजारमा ५ हजार रुपियाँबाट भित्रिएका दमनीको नेटवर्थ आज १४ खर्बभन्दा बढी भएको छ। ब्लूमबर्ग अरबपति सूचकांक अनुसार उनी हाल विश्वका ९८ औं धनी व्यक्ति हुन्।

राधाकिशन दमानीको सफलता कहानी कहाँबाट शुरू भयो? कसरी एक सफल लगानीकर्ताबाट एक सफल व्यापारी बने? परिवर्तनशील भारतले हाइपरमार्केट चेन क्षेत्रमा बूम ल्यायो? र कसरी साधारण देखिने व्यक्ति आफ्नो कम्पनीको आधारमा लगानीकर्ताहरुको लागी एक ठूलो मुनाफा बनायो।

लाइमलाइटभन्दा टाढा, साधारण जिन्दगी

मिडिया रिपोर्टहरुका अनुसार, राधाकिशन दमानी अब सक्रिय रूपमा एक शाकाहारी आहारको पालन गर्दछन्। यससँगै, प्रत्येक कुम्भमा गंगा स्नान गर्न जान्छन्। उनको साधारणता यस्तो छ कि खाजापछि उनी चर्चगेट, मुम्बईको उद्योग नजिकैको एउटा सानो पसलमा पान खान जान्छन्।

निकै आरामदायी व्यक्तित्वका धनी दमानीलाई सेतो लुगा मनपर्छ किनकि उनी दिनको शुरुवातमा उनी कपडाको बारे कुनै अन्योल चाहँदैनथे। व्यापारमा पनि, यी विशेष चीजहरुलाई उनी अग्रणीमा राख्छन्। सन् २००० भन्दा पहिले, दमानीले शेयर मार्केट ट्रेडिङ्गसँग दूरी बनाइ रिटेल व्यापारमा पाइला राखेका थिए।

५००० रुपियाँबाट शुरु गरेका थिए शेयर ट्रेडिङ्ग

१९८५–८६ मा बुबा शिवकिशन दमानीको मृत्युपछि उनले घाटामा चलिरहेको वाल बेयरिंग व्यवसाय बन्द गरे। उनको बुबा एक शेयर दलाल थिए, त्यसैले उनी बालापनदेखि नै बजारको बारेमा केही बुझेका थिए। भाइ गोपीकिशन दमानीसँग मिलेर उनले पुरा ध्यान शेयर मार्केटमा केन्द्रित गरे। ५००० रुपियाँसहित लगानी शुरू गरेका उनी र आज संसारको सबैभन्दा धनी मानिसहरुको सूचीमा ९८ औं स्थानमा पुग्न सफल भए।

हर्षद मेहता घोटालापछि ठूलो मुनाफा

यस अवधिमा उनले १९९२ मा घटेको हर्षद मेहता घोटालाको युग पनि देखे। मिडिया रिपोर्टका अनुसार, दमानीले त्यसबेला एउटा कुरा भनेका थिए, ‘यदि हर्षद मेहताले आफ्नो लामो पोजिशन थप सात दिनसम्म होल्ड गरेका भए, म कचौरा लिएर सडकमा जानुपर्थ्याे।’

उनले यसो भने किनभने हर्षद मेहताले शेयर बजारमा वृद्धिको लागी शर्त लगाएका थिए, जबकि दमानीले बजारको गिरावटमा शर्त लगाएका थिए। तर, घोटाला प्रकाशमा आउने बित्तीकै, बजारमा एक ठूलो गिरावट आयो, जसको कारण दमानीले ठूलो मुनाफा कमायो।

एक लगानीकर्ताको रूपमा दमानीको लागी सबैभन्दा राम्रो वर्ष १९९५ रह्यो। जब लगानीकर्ताहरु सरकारी बैंकहरुमा पैसा राख्दै थिए, दमानीले ‘सस्तो मूल्य निर्धारण गर्ने कम्पनीमा लामो समयसम्म रहनु’ को सूत्र पछ्याउँदै एचडीएफसी बैंकको आईपीओमा पैसा लगाए। उनले यसबाट धेरै पैसा कमाए।

२००२ मा शुरु गरेका थिए पहिलो डि–मार्ट

१९९९ मा उनले नयाँ मुम्बइको नेरुलमा ‘अपना बाजार’ को एक फ्रेन्चाइज शुरू गरे, तर यो मोडल उनलाई फापेन। पछि २००२ मा, मुम्बईको पवई क्षेत्रमा डि–मार्टको आफ्नो पहिलो स्टोर खोले। अब कम्पनीको देशभरमा २३८ पसलहरु छन्।

एजेन्सी